Wednesday, November 11, 2015

"ESAKI TA DIMI"

Den su buki "The Culture Of Narcissism"
- E Cultura di Narcisismo, Christopher Lasch historiado y popular critico social, a dirigi su mes na temanan importante, social y existencial, pero tempo cu e buki a sali na 1979, e la wordo interpreta pa hopi como un atake ariba cultura popular. Lasch a sinti cu e la wordo mal entendi, pero awo cu tempo tur hende a bin na e realisacion cu e tabata tin razon den mayoria di su criticanan y hopi conclusionan cu e la yega na dje mas cu trinta aña pasa ainda ta rezona. E proceso di construi bo caracter pa uno di tolerancia, e adaptacion di e espiritu y alma pa uno di curamento psiquico, e cambio di husticia ciego pa un husticia terapeutico y e filosofia di siencia social y autoridad personal pa uno di autoridad igualmente irracional di expertonan profecional. Tur esaki a suavisa e competecia entre un y tur y a substituie cu cooperacion antagonista y a rondona e persona cu informacion simbolico y reconciliá y tambe a substitui imagenan di realidad cu e realidad mes. Sin intencion, e la trece cune diferente forma di analfabetismo y hasi hopi hende inculto y incapaz di funciona den e mundo rapido y congestiona di awendia.
Lasch un estudiante y maestro di historia Americano, ta discribi su mes como un radical y un populista. E tabata un crítico di capitalismo di e manera cu e tabata wordo practica pa e corporacion moderno, y semper a critica e manera cu publicidad ta debilita y ta constantemente mina e confianza di hende den nan mes un habilidad, y tambe e capacidad y calidad di bida. Tur esaki pa depues bende nan producto y servicionan nobo. E tabata hopi critico tambe ariba e sistema de enseñanza, psicologia, e sistema social, e politica di identidad, e cultura di celebridad, e destruccion de tradicion, e devaluacion de habilidadnan comun y corriente, y di e devaluacion di e famia den e sociedad moderno. E ta basicamente un democrata y humanista, cu un sentimento fuerte cu ta bisa cu ambos e limitacion y e forza social ta hasi a persona hiba un bida degradada y infeliz.
E perspectiva aki ta haci Lasch é crítico ambivalente di "Cultura Popular". E criticonan di e pensamentonan aki ta bisa cu e ideanan di Lasch ta pesimista, negativo y cu segun nan e personaje individualista y competetivo tin su banda positivo tambe ya cu recientemente e persona aki a bira mas consiente di su cuido personal y di e enriquesimento di su autoestima. Lasch den contraste, ta wak e individualista aki ta wak su mes den un spiel, valorando ansiosamente e figura cu e ta wak den spiel y puntrando su mes con e ta bay combati e sintimento di ta sinti asina bashi di paden. E causa de e narcisismo nobo aki segun Lasch ta culpa di e cambionan bastante specifico den nos sociedad y nos cultura — e burocracia, e proliferacion de imagenan tur caminda, ideologíanan terapeutico, e racionalizacion di e vida interior, e cultura di consumo y den e ultimo analisis e cambio den e bida domestico y den e patronchinan di socializacion. 
E cambionan cu e la papia di dje e tempo ey, y cu e narcisista nobo aki lo bay hasi un impacto grandi ariba e tranformacion di e nucleo familiar, a bira e realidad di awe y e narcisismo moderno aki no a disminui den 30 aña desde su publicacion y segun hopi e la tuma un forma diferente y den hopi caso te hasta ta mas exagera.
Un Mundo caminda un persona ta wordo alaba exesivamente, y e semper presente elogio di su ruman morocho e buscado di atencion, awe a bira e moneda cultural. Si den Siglo XX "character a traha luga pa personalidad", den Siglo XXI personalidad solamente ta existi si e ta wordo transmiti, valora, aprecia y consumi pa mas hopi hende posibel y poni padilanti den un vitrina pa tur hende tanto straño y intimo por wak. 

Ademas e persona demasiado elogia ta supone di tin aceso na e valor di otronan regularmente, sin ta importa si e mes ta cualifica pa hasi esaki of no pa medio di: encuesta, inspeccion, sondeonan telefonico y ariba cellular durante eleccionan democratico y tambe durante shownan menerà The Voice y Aruba's Got Talent cu SMS voting, den e ratingnan di website manera Amazon, Ebay, Facebook Instagram y Twitter cu constantemente ta pone ranking di compra y venta di tur tipo di transacción y likes pa tur hende por wak y caminda nan tin acceso na dje. 

Tur esakinan dunando e individualista moderno e impression cu e ta supuestamente den control di e exito di tur otro hende. Awor e hendenan di 30 aña pasa di e asina yama "Self-Esteem Movement" ta formando nan propio famianan. Mayoria di nan ta forma un nucleo familiar "igualitario" caminda tur hende den famia tin mes hopi di bisa, hopi sin mucho analisis ta husa technologia personal cu hopi entusiasmo y esaki ariba su mes tambe ta cambia e ritmo di bida priva y ta isola miembronan den e famia for di otro. E ta wak institutonan manera skol, trabow y seguro medico na un manera cu e tin derecho ariba nan y no manera un previlegio. Tambe e ta pasa menos tempo cu su juinan cu su mes un mayornan a pasa cu ne y ta depende mas di expertonan y profesionalnan pa consehe con pa anda cu su juinan durante e poco tempo cu e tin disponebel pa pasa cu nan y ta cuminsa pone su juinan pasa tur sorto di test y ta hincanan den cantidad di actividad na edad joven. 

Ora di busca Religion e ta scohe uno hopi terapeutico y e ta rondona su mes cu cantidad di buki tipo autoayuda den tur sorto di tema manera: finansas, con pa drecha bo cashi di paña mas netjes y tur esaki pa e por enfrenta e diferente "stress" den su bida diario mihor. Ta parce cu ta masha hopi tempo a pasa desde cu nos mes tabata ta cose nos pañanan na cas, tabata traha den nos cucucu pa cosecha nos mes cuminda y tabata forma parti di un famia hopi mas grandi. Nos a bira un sociedad cu ta depende di otronan pa valida nos valor y amor y cu ya caba nos no por biba sin e admiracion di un audiencia. Aki Lasch ta papia di un contraste grandi cu e narcisista di añanan atras, e individualista crudo cu ta wak su mundo manera un desierto bashi cla pa wordo forma den su propio diseño y esun trahado cu ta traha duro pa hiba su famia, bario, pais y mundo padilanti.
Awendia nos ta mas habri pa papia di tur sorto di desordenan di un caracter manera narcisismo y personalidad tipo fronterizo, por ehempel e decubrimento recien di e “highly sensitive person” of HSP. E tipo di hende aki, ta mayoria di biaha mas sensitivo y tin un capacidad mas grandi pa "inner searching” pero ta wordo hopi biaha mal enterpreta pa otronan y ta wordu considera como timido y introvertido. Nan por tin sencibilidadnan manera un tolerancia abow pa sonido, claridad di luz, holornan fuerte, cos nan alborota y chaos y hopi biaha ta sinti nan mes incomodo y demasiado stimula den un situation caminda tin hopi hende. Sociedad no ta wak e habilidadnan di e tipo di hende aki y e pesey e hende hypersenitivo aki ta siña trempan den nan bida di tapa nan sencebilidad, intuition y creatividad. E persona sensible ta bisa cu ora cu nan no ta sinti nan mes angustia, nan por experiensa alegria y amor much mas profundo cu hendenan cu no ta HSP. 

 E HSP ta basicamente alergico na condicionan di e bida moderno, cu su ritmo agita, congestiona, desorienta den burocracia y hopi biaha na e limite psicologico di situacionan social. Esaki no ta un pathologia di un paar di hende so, ta bisa cu ya tin mas di 50 miyon di e asina yama highly sensitive people na merca (esaki ta 20 porciento di e poblacion). Ta sinti cu e capital social cu nan tin pa contribui na nos tur no ta wordo husa adecuadamente y cu e HSP por contribui mas si nan haya e attencion apropia.
Therapia di awe ariba su mes, ta un manera di hala atencion, si nos wak tur e bukinan di autoayuda cu titulonan manera: Why Is It Always About You? Saving Yourself from the Narcissists in Your Life and Enough About You, Let’s Talk About Me: How to Recognize and Manage the Narcissists in Your Life. Den un mundo nunca-indulgente di autoayuda, e narcisista por supuesto nunca ta abo mes; semper e ta un otro persona. 

E buki ta cuminsa recordando bo di é regla numero uno: bo mester siña con pa stima bo mes, prome cu tur kos. Semper pensa ariba bo mes prome. E focus exagera aki ariba uno su mes ta hasi un efecto casi destructivo ariba nos manera di pensa ya cu awo nos tur a cuminsa pensa cu ta tur biaha nos tin cu sinti nos mes 100% perfectamente bon cu nos mes, pa nos ta por ta feliz. Bo ta cuminsa sinti bo mes hopi incomodo masha lihe si constantemente bo mester sinti bo mes bon henter dia. Esaki logicamente no ta posibel. Den religion tambe nos por wak cu e "religion personal" cu ta wordo practica pa mayoria door di lesa bukinan manera : The Five people you meet in Heaven y otronan similar, a bira manera un "spiritualidad popular" y no ta nada mas cu un bon session di terapia. Ora cu bo yega shelo (aki kiermen e shelo cu ta popular cu tur hende awendia) tur hende cu bo yega di conoce y cu a muri ta acercabo aya y ta bisabo con bon bo ta, cuanto bon bo a hasi na mundo y con contento nan ta di mirabo, ya ni Dios no ta importante mas, ta abo ta e tema di importancia hasta den shelo.
Nos a bira un cultura di fanatico cu kier identifica nos mes cu e cultura di celebridad y cu kier indentifica su mes cu e super estrella y mester odia e manada. Awe ta existi un avalancha di revista, programanan di televishon y websites cu ta dedica specificamente na informacion y na saca potret di artistanan den nan bida diario sin make up y ta tirando sushi den nan bari di sushi pafor di nan cas: " bo ta wak nan ta mescos cu nos"!
Na e mesun momento nos ta wak nan den nan cas gigantesco y cu nan diferente autonan den garashi y ta bay vacantie cu nan den nan jet priva den programanan di television manera : "The Fabulous Life" y "The Cardasians", tur esaki pa pone nos sinti meskos cu nos tambe por tin tur e luho cu nan ta mustra nos cu nan tin, a sabiendo cu nunca nos por yega na dje. Pero awo den un mundo di paparazzi y reality TV tur hende por bira un estreya of celebridad den un paar di seconde. Un paar di luna pasa cu un avion a ateriza sigur na NY despues cu e tabata tin problema anteriormente e prome crew cu a drenta e avion no tabata di emergencia of bombero, pero un crew di television cu ya kier a hasi tur e pasaheronan celebridadnan instantaneo, asinaki poniendo e pasaheronan sinti hopi incomodo pa purba di interview nan net pespues di tur e spanto cu nan a caba di pasa a den. Nos realidad a bira entretenimiento 24 ora pa dia ariba televishon, realidad awor a bira interesante, asina interesante cu nos ta transmitiele pa miyones por wak. TV a bira un forma di therapia cu programanan manera Ellen, The Docters y Dr. Phil.
Nos ta biba den un sociedad cu ta anhela pa atencion te hasta ora cu e persona ta bon den su trabow y popularmente conoci den loke e ta hasi caba y no mester di un introduccion na ningun hende nas, ainda e celebridad aki ta keda busca e camara y e publicidad pa e por valida su status. No ta un sorpresa cu e clima di con pa haña e habilidad pa ricibi aprecio a bira e marco pa exito den e cultura di awendia. E persecucion de atencion a bira e norma di dia, tur hende awor por pone video camara den privacidad di nan cas y por bisa y hasi tur sorto di cos ariba e red electronico pa miyones por wak y lesa. Confesionan di tur tipo ta bini padilanti abiertamente di abuso sexual, incest, problema matrimonial, suicidio y mucho mas. 

E tema fundamental den mayoria di comentario den prensa awendia ta e desprecio pa logronan verdadero. Actualmente, si tin un hende cu ta mas talentoso cu nos, nos no ta felicite, nos ta envidie y ta resenti su exito. Ta parce cu nos no ta desea un heroe cu nos por admira, pero un heroe cu nos por identifica cu ne. E relevancia di loke e celebridad chef, musico, artista di cine, comerciante a yega na dje ta parce cu no ta importante mas si e audiensa di televishon no ta duna su seyo di apobracion. Awor tur hende ta busca publicidad, hasta esun cu ta popular caba pasobra e no kier perdé, e ta pensa cu si e no tiné, e ta perde su relevancia den comunidad. Awo a bira tambe cu ken cu ta na halto nos tin cu purba benta abow y ponele yega na nos nivel. Un ehemplo recien ta e popular atleta y landador olimpico Michael Phelps cu a wordo gara ta huma marihuana for di un bong hunto cu su "amigonan", y cu nan mes a pone su potret ariba internet pa tur hende por wak, y asina aki mancha su nomber y reputacion cu su sposornan ya asina ricibi un straf di no por a landa pa 6 luna.
Awe a bira mas acceptabel di wak e estreya di porno cu a tuma e arte di prostitui su mes y a transmitie pa miyones y den e processo aki a bira un celebridad, y e estreya di televishon real, cu su unico logro ta su supuesto normailidad cu ta exisiti solamente ora cu e ta wordo televisa. Diferente cu algun otro forma di celebridad, transmicion di pornografia y realidad ta ofrece e persona comun e idea cu e tambe por forma parti di un bida glamoroso. Pero ora nos cay den e mundo di fantasia aki nos ta yaga na e peligro di e extremo den Narcisimo.
Lasch a identifica dos problema central cu e famia moderno: - e rechazo di tuma responsabilidad paternal den e arena di educacion y den disciplina moral (y un dependencia relaciona cu e huso di experto pa yena e tal abdicacion invalido crea) y - e medicinamento di e conducta malo di muchanan. E prome actitud ta confirma e impotencia di e mayornan pa instrui e mucha den e maneranan di mundo o pa transmiti preceptionan di etica. Esaki ta siña e mucha cu tur sentimiento ta legitimo. E efecto involuntario di e manera aki di lanta bo yui ta debilita e poder den e mayornan di con pa lanta nan jui psicologicamente sano. E fracaso di e oudersnan di no duna e straf adecuado ora cu e mucha hasi malo na final ta debilita e mucha su auto estima enves di fortalece.
E segundo impulso, medicinamento, ta deriva directamente di e prome. E mayornan cu ta nenga di impone disciplina awo ta depende di e medico, psiquiatra, of e amigonan di e jui pa por impone regla den e mucha y pa e mucha obedece nan. Si e jui no kier come lo ke e mayornan nan ta bisele pa come, ta tuma e decicion conveniente di yama docter pa e pone e mucha ariba medicamento. Si e ta rebeldia, ta yama un psiquiatra pa yuda e mucha cu su "problema". Di e manera aki, e oudersnan ta crea nan mesun un problema — insubordinacion — di nan jui. E resultado ta cu awor e famia ta bira cada vez mas dependiente di ayudo medico y di otro hendenan pafor di famia pa resolve problemanan y ta nenga di husa nan propio juicio pa cria nan juinan. \

Nos ta creando un sociedad di "muchanan cho cho, debil y miedoso". Nan ta psicologicamente fragil y yena cu ansiedad. Den e proseso aki nan ta wordo horta di nan propio identidad, di duna significacion y di un sentido di logro, pa no papia mes di felicidad den nan bida. Aworaki tin un epidemía di muchanan joven di menos cu 20 aña cu tin depression, esaki ya desde añanan 90, y e cantidad di nan awe ya a surpasa e cantidad di hende depresivo ariba e edad di 40 aña. Den e ultimo 10 añanan e muchanan ta wordo lanta y indocrtina di pensa cu nan tur ta "Special" y cu tur ta o.k. manera nan ta y cu nan tur ta mes kos. 
Ora di competencia ta tur mucha tin cu haña medaya di oro of plata, sino bo ta herida nan autoestima. Desde añan 70 nan tabata siña e muchanan cu e persona mas importante "ta abo mes" pero ta di baina e mucha konose su mes... E tipo di actitud engreido aki a hasi mas malo cu bon na nos muchanan.
Un team di psicologo na aña 2005 a publica e resultado di un estudio cu a purba di examina e lazo entre autoestima y exito academico. E conclusion: "Autoestima den middelbare school debilmente ta predeci e logro y resultado académico positivo den klasnan mas adelanta di examen na final di hogeschool(Mavo, Havo, Vwo, Etc.).
Mas interesantemente, e estudio ta bisa, aumentando artificialmente e autoestima por baha e desempeño di e estudiante pa kier haña bon cijfer. Autoestima halto tambe ta favorece conducta cu risico pafor di klas: Esunan cu un autoestima artificialmente halto tin mas curashi, y ta mas dispuesto di tuma riesgo y ta mas probabel di horta auto di nan mayornan, husa droga y di hasi actonan sexual, e investigadornan a conclui.
Mara na e focus aki ariba autoestima tambe ta e fenomeno di elogio excesivo. Tabata normal prome di duna tur mucha elegio constantemente, pero recientemente scientificonan a combroba cu demasiado aprecio ta baha e motivacion di e mucha. E mucha eventualmente ta bira adicto na aprecio y no ta produci si bo no gañe cu e ta sabi y cu su trabow ta tremendamende bon aunque cu no ta berdad. Eventualmente nan ta bira demotiva pa hasi un bon trabow y tambe ta perde confiansa den nan mes. Pakiko derepente e mayornan ta drama asina hopi aprecio ariba nan juinan? Un motibo ta: cu nan ta sinti nan mes culpabel di ta pasa asina hopi tempo leu for di nan. 
Mayornan awe ta pasa 22 hora menos semanalmente cu nan yui cu mayornan den añanan 60. Casi mitar di tur muchanan no ta sinta come na mesa atardi cu nan mayornan. E ausencia di mayornan ta dunando un resultado grave den muchanan den forma di problemanan di conducta, obesidad, depresion y di anomia. (perdidia den norma y valornan) Compartiendo tempo cu bo famia ta claramente e manera ideal di cria bo yuinan na un manera sano y bon ahusta. Un estudio di Harvard Medical School recientemente a duna di conoce cu e probabilidad di ta sobre peso ta 15 porciento mas abow entre esnan cu ta come cena cu nan familia tur dia of ariba mayoria di dia den siman, compara cu esnan cu casi nunca ta sinta cu nan famia na mesa. Asina tambe muchanan cu no ta come hunto cu na mayornan un biaha pa dia ta 72 por ciento mas probable di huza droga ilegal, cigaria y alcohol cu otro muchanan. 

Tambe tin un relacion directamente proportional di muchanan cu ta pasa sierto cantidad di tempo na cas sin supervision y nan cantidad di actividad sexual. Mas supervision menos actividad sexual. Mayoria di mayornan contemporanio ta bisa cu nan ta calcula e tempo cu nan ta pasa cu nan yuinan na e termino di calidad di tempo y no cantidad. E ironia ta keda cu mayoria di mayornan ta pasa solamente algun ora pa dia cu nan yiunan. E narcisista segun Leach a bira un persona demasiado elogia, hambra pa atencion, technologicamente dependiente, cu debidamente ta na altura y ta concerni di sierto influencianan ariba su bida social y familiar pero ta poco motiva pa cambia su manera di biba pa contrarresta e cambionan aki.
E structura social di famia y e comunidad chikito, caminda e mucha ta siña con pa bira un ser humano pa medio di interaccion cu adultonan di confianza a wordo perturba y grandemente discredita. Mayoria di tempo e adulto ta relaciona su mes cu otro adulto na trabow, mientras e muchanan ta bay school caminda nan ta relaciona nan mes cu otro mucha y un solamente un paar di adulto. Na cas e interaccion entre e mucha y e adulto ta hopi biaha limita y ta basa ariba e consumo di bienes manera consumo di entertenimiento manera videogames, pelicula y television. E adulto ta wordo sanctiona culturalmente pa no ta satisface e deseo di e muchanan y di herida nan sentimiento, cu ta pone nan cuminsa negocia cu e muchanan pa nan comporta nan mes bon y te hasta purba di controla nan cu soborno.
Aki e adulto ta faya den su tarea di socialisacion di su jui y e mucha ta bira un tirano insigur. Trabow a bira sin proposito, ya cu e modelo anteriormente tabata envolvi actividadnan determina y tambe logronan verdadero. Poco trabow ta rekeri forsa y habilidad y logronan concreto y mas trabow ta implica e negoshi di poco confiansa di networking y venta. Trabow a bira un ejercicio den presentacion. E relacion cu coleganan di trabow ta bira competitivo, explotado y sin satisfaccion. E modelo anterior di exito tabata e homber di propio esfuerzo, cu tabata crea su rikesa cu habilidad y ingenuidad.
Ultimo añanan e clase elité di managers, burocrata y profesional agresivamente a engrandese nan poder y influencia. E bida politico a bira manera un forma di teatro y entretenimento. Politiconan ta papia pa medio di publicidad, propaganda y eventonan cu ta prepara y maneha di antemano. Hende a cuminsa pensa cu e bida publico ta pone nan sin mucho gana di participa y ta sinti nan mes aleha di tur kos. Ciencia social tabata importante pa comercio y politica den motiva, convence, manipula y controla e trahado, consumido y e ciudadano. Uno di su projectonan tabata di convence tur hende di e idea cu e opinion di e experto ta e mihor y ta te hasta e manera preferi pa funciona adecuadamente den e bida social humano di avenida.
E clase gerencial ta discredita tradicion, e sentido comun y ta nenga di laga hende pensa y resolve nan problema cu sano juicio di nan mes. E situation aki a contribui grandemente den e erosion di nos democracia y den perdida di poder di e simpel ciudadano.
Nos ta den un mundo technologicamente cada dia mas sofistica den conecta tur hende hunto, pero cu no obstante na mes momento falta cada vez mas oportunidad pa hasi conexionan verdadero. Ta birando cada dia mas dificil pa logra yega na un sentido di continuidad, permanencia y conexion cu e mundo rond di nos. Relacion cu otro ta hopi biaha particularmente fragil, productonan ta wordo produci pa wordo husa pa despues wordo tira afo, realidad ta wordo experiensa den un ambiente instabiel di imagenan cu ta pasa nos dilanti na un velocidad halto...
Tur cos ta trece e ser humano na busca un solucion escapista (y di core pa e realidad) pa e problemanan psicilogoco di dependencia, separacion y di con pa bira un individuo, y ta descurasha e realismo moral cu ta hasi posibel pa e ser humano pone su mes di acuerdo cu su limitacionan existencial den su poder y su libertad. Segun Lasch e mihor defensa pa combati e terrornan de existencia ta amor casero na cas, na trabow y den bida familiar cu ta conecta nos cu un mundo cu ta independiente di nos deseo, pero sinembargo sensibel na nos necesidadnan.
Ironia di bida ta cu, esaki ta exactamente e cos nan cu e la pre-mira añanan pasa cu e cultura a cuminsa duna menos balor.
E tranformacion di e nucleo familiar a trece cune e debilitacion di e base psiquico di democracia en general. Nos tur ta analisando e individuo independiente, autonomo y dirigi interiormente. Sin individuonan cu tin caracter fuerte y un compas moral interno, Lasch ta teme cu democracia lo sufri.
Abo ta kere cu nos tin e tipo di problemanan aki na Aruba?

PRONTO!

PRONTO!